Babad, Jawa

Suluk Gatholoco

Suluk Gatholoco adalah karya sastra Jawa Mataram yang diperkirakan muncul pada awal abad 19 atau sekitar tahun 1830-an, yang tak diketahui siapa sebenarnya penulis aslinya. Pilihan kata yang kasar dan vulgar, serta isinya yang kontroversial membuatnya lebih banyak beredar di bawah permukaan, dulu.

Suluk Gatholoco di bawah ini berasal dari naskah asli dalam aksara Jawa yang disimpan oleh Prawirataruna, transkripsi ke aksara Latin dilakukan oleh Raden Tanaya, dan alih ke bahasa Indonesia berasal dari terjemahan Damar Shashangka yang sebagian diubah mengikuti rasa dan pemahaman saya, demikian pula ulasannya.

Suluk GatholocoFoto: Candi Sukuh

Purwaka, Pupuh I, Mijil

1. Prana putêk kapêtêk ngranuhi, wiyoganing batos, raosing tyas karaos kêkêse, têmah bangkit upami nyêlaki, rudah gung prihatin, nalangsa kalangkung.Lantaran pepat makin jadi, leganya hati, rasa hati terasa diiris, lalu bangkit umpama mendekati, gelisah dan prihatin, nelangsa kelewatan.
2. Jroning kingkin sinalamur nulis, sêrat Gatholoco, cipteng nala ngupaya lêjare, tarlen muhung mrih ayêming galih, ywa kalatur sêdhih, minangka panglipur. Dalam resah terhibur menulis, sêrat Gatholoco, maksud hati mencari kejelasan, sehingga bisa menentramkan hati, tak berlarut sedih, sebagai penghibur.
3. Kang kinarya bebukaning rawi, Rêjasari pondhok, wontên Kyai jumênêng Gurune, tiga pisan wasis muruk ilmi, kathah para santri, kapencut maguru.Sebagai jalan cerita pembuka, pondok Rêjasari, ada Kyai menjadi guru, tiga orang pandai mengajar ilmu, banyak para santri, terpikat berguru.
4. Bakda subuh wau tiga Kyai, rujuk tyasnya condhong, Guru tiga ngrasuk busanane, arsa linggar sadaya miranti, duk wanci byar enjing, sarêng angkatipun. Seusai Subuh tadi tiga Kyai, sepakat bersama, Guru tiga memakai busana, hendak pergi semua terpilih, tepat ketika pagi tiba, berangkat bersama.
5. Murid nênêm umiring tut wuri, samya anggêgendhong, kang ginendhong kitab sadayane, gunggung kitab kawan likur iji, ciptaning panggalih, tuwi mitranipun.Murid enam mengiring di belakang, sambil menggendong, yang digendong semua kitab, jumlahnya dua puluh empat buah, ciptanya pikir, menengok sahabatnya.
6. Ingkang ugi dadya Guru santri, ing Cêpêkan pondhok, Kyai Kasan Bêsari namane, wus misuwur yen limpad pribadi, putus sagung ilmi, pra Guru maguru.Yang juga sebagai Guru santri, di pondok Cêpêkan, Kyai Kasan Bêsari namanya, sudah terkenal kepandaiannya, menguasai segala ilmu, para Guru berguru.
7. Datan wontên ingkang animbangi, pinunjul kinaot, langkung agêng pondhokan santrine, krana saking kathahipun murid, ujaring pawarti, pintên-pintên atus.Tak ada yang mengimbangi, unggul dihormati, lebih besar pondokan santrinya, karena banyaknya murid, menurut kabar, beratus-ratus.
8. Amangsuli kang lagya lumaris, sadaya mangulon, sêpi mendhung sumilak langite, saya siyang lampahnya wus têbih, sunaring hyang rawi, sagêt bênteripun.Kembali ke mereka yang tengah berjalan, semua ke barat, tak ada mendung terang langitnya, makin siang perjalanan makin jauh, sinar matahari, menyengat panasnya.
9. Marma reren sapinggiring margi, ngandhap wringin ayom, ayêm samya anyêrêng kacune, tinamakkên ayoming waringin, pan kinarya linggih, jengkeng sêmu timpuh. Karenanya istirah di pinggir jalan, di bawah beringin teduh, tenang seraya mengeluarkan saputangan, dibentang diketeduhan beringin, sebagai alas duduk, jongkok setengah simpuh.
10. Êcisira cinublêskên siti, murid sami lunggoh, munggeng ngarsa ajejer lungguhe, kasiliring samirana ngidid, pating clumik muji, têsbehnya den etung. Tongkat ditancapkan ke tanah, murid duduk semua, menghadap ke depan secara berjajar, diterpa hembus angin, komat-kamit berdoa, tasbihnya dihitung.
11. Murid nênêm ambelani muji, dikir lenggak-lenggok, manggut-manggut sirah gedheggedheg, dereng dangu nulya aningali, mring sajuga janmi, lir dandang lumaku.Keenam murid ikut berdoa, dzikir lenggak-lenggok, manggut-manggut kepala geleng-geleng, belum lama lantas melihat, seorang manusia, layaknya gagak berjalan.




Bagikan ke:
Facebook, Twitter, WhatsApp, Telegram, Email. Print!.

, seorang pejalan musiman dan penyuka sejarah. Penduduk Jakarta yang sedang tinggal di Cikarang Utara. Traktir BA secangkir kopi. Secangkir saja ya! Oktober 28, 2020.